Fernando Pessoa (1888-1935). Pas na de Anjerrevolutie kreeg zijn oeuvre de aandacht die het verdiende. Het enige prozawerk dat tijdens zijn leven werd uitgegeven laat ik hier horen via een hoorspelbewerking van de Duitse radio:
Fernando Pessoa
“Der anarchistischen Bankier”
Funkbearbeitung und Regie: Walter Adler
Produktion: WDR / SDR
SWF2 – 19-3-1987
Pas in 1985, vijftig jaar na zijn dood, werd zijn hoofdwerk uitgegeven. In het Nederlands vertaald door Harrie Lemmens: “Het boek der rusteloosheid”. Het heet het treurigste boek van Portugal te zijn. Het bestaat uit fictieve aantekeningen van de hulpboekhouder Bernardo Soares.
Overeenkomsten met de auteur zijn niet toevallig, maar ze zijn zeker niet identiek. “Wij allen, die dromen en denken, zijn boekhouders en hulpboekhouders in een manufacturenwinkel of in een zaak met een andere stof in een of andere oude binnenstad. We houden boek en ondervinden verliezen; we tellen op en gaan weg; we maken de balans op en het onzichtbare saldo spreekt zich steeds tegen ons uit.”
De roman, die geen roman is, maar een samenstel van fragmenten, schetsen en aforismen stelt vragen over de bestemming van mensen, naar de zin van het leven en de geheimen van zijn ego. Het lijkt als we de volgende documentaire* beluisteren, of Pessoa gezaaid heeft en nu, lang naar zijn dood, eindelijk geoogst kan worden.
Vijftien dagen voor zijn dood schreef Pessoa dit gedicht:
GIB MEHR WEIN MIR
Es gibt Krankheiten schlimmer als jede Krankheit,
Es gibt Schmerzen, die nicht schmerzen, selbst in der Seele nicht,
Und doch schmerzhafter sind als alle anderen.
Es gibt geträumte Ängste, die das Leben mit sich bringt, es gibt Empfindungen,
Empfunden einzig in der Vorstellung
Und doch uns eigener als unser Leben.
Es gibt so vieles, das, ohne zu existieren,
Existiert, dauerhaft existiert,
Und dauerhaft unser ist, wir selbst…
Über dem trüben Grün des uferlosen Flusses
Die weißen Zirkumflexe der Möwen…
Über der Seele des unnütze Flattern
Dessen, was nie war noch sein kann, und alles ist.
Gib mehr Wein mir, denn das Leben ist nichts.
* De docu uit de serie “LeseHorizonte” van Arte is verdwenen, daarvoor in de plaats:
Via France Culture zijn deze programma’s beschikbaar:
– Fernando Pessoa, écrivain pluriel
– “Le Livre de l’inquiétude” de Fernando Pessoa
– Ma tristesse est tranquille – Fernando Pessoa
Gedicht: © Lettre international – Portret Fernando Pessoa: Júlio Pomar (1985)
Video: bron
