Koloniaal erfgoed

De tewaterlating van Edward Colston, Bristol (juni 2020)

JAN BLOMMAERT

Het is lang geleden. Ik was piepjong prof Afrikanistiek in Gent en de post van directeur van het Museum in Tervuren kwam vrij. Ik dacht even na, en schreef me in voor de vacature. Ik had immers gemerkt dat kandidaten een visienota moesten schrijven, en die nota zou (gezien de Byzantijnse beheersstructuur van het museum) door zes kabinetten worden gelezen. Die job moest ik niet hebben – werken in zo’n structuur trok me niet aan – maar die kans om enkele ideetjes te laten circuleren moest ik grijpen.

Ik had talrijke Afrikaanse vrienden en collega’s al mee op bezoek genomen naar Tervuren en had ook de wetenschappelijke gedeelten ervan bezocht, geprobeerd erin te werken en met de lokale onderzoekers te praten. Elk bezoek was, zacht uitgedrukt, frustrerend. Terwijl ik aan een Afrikanistiek aan het knutselen was die de koloniale achtergrond volledig incorporeerde als iets wat we in vraag moesten stellen bij zowat elke klassieke bron die we raadpleegden als Afrikanisten, was het belangrijkste instrument voor publieke kennis over Afrika in dit land een relikwie van dat kolonialisme, met het embleem van Leopold II in elke hoek en op elke zuil van het gebouw, en met een hoop science fiction die decennia lang aan onze schoolgaande jeugd als belangrijke kennis werd opgelegd. Tervuren bood bezoekers in 1975, 1985 en 1995 een beeld aan van Afrika dat stamde uit 1935, 1945 en 1955.

Ik schreef dus een visienota, en tot mijn oneindige verbazing belandde ik op de shortlist van de selectie en moest ik een 45-minuten lang interview ondergaan met de directeurs van de Federale Instellingen in ons land (de Koninklijke Bibliotheek, Het Rijksarchief, Koninklijke Musea allerlei). Dat was al een zeer merkwaardig publiek. De plek van het interview was het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen – het dinosaurusmuseum in de volksmond. Wat ik toepasselijk vond.