Stef Tuinstra: Orgel Bellingwolde
jur kuipers
De oude kerken van de provincie Groningen bevatten vaak schitterende orgels.
Een aantal daarvan is nog niet zolang geleden gerestaureerd en zo goed mogelijk teruggebracht naar originele staat, kleurstelling en klankkleur, zo onlangs ook die van de Magnuskerk van Bellingwolde.
Er gaat het verhaal dat de orgels in de provincie Groningen, waar van over de hele wereld liefhebbers naar komen luisteren en waar professionele muzikanten naar afreizen om authentiek klinkende barokke muziek te laten opnemen, zo goed bewaard zijn gebleven omdat de hervormde en gereformeerde kerkgemeenschappen in Groningen simpelweg te gierig waren om nieuwe te laten maken.
De Friezen daarentegen lieten in de19e eeuw de meeste oude orgels verwijderen en plaatsten nieuwe, o.a. door de firma van Dam.
Friesland kent ook schitterende oude kerken, maar daarin staan orgels die in veel gevallen 19e eeuwse vervangers zijn van veel oudere.
Wel is het zo dat er verscheidene Groninger orgels in de 19e eeuw werden aangepast om de klankkleur meer geschikt te maken voor een modernere wijze van samenzang.
Een meneer die eind negentiende eeuw met zijn reparatie -en restauratie-methoden een aantal orgels, middels zelf naar eigen inzicht gefabriceerde onderdelen en het vervangen van oude orgelpijpen met die uit gesloopte orgels, qua klank sterk wijzigde was Jan Doorenbos.
Doorenbos kreeg daardoor de negatieve bijnaam “Jan Avontuur”.
Recente restauraties vinden plaats na gedetailleerd onderzoek en het streven is daarbij zo dicht mogelijk in de buurt te komen bij de originele klankkleur, ook het uiterlijk – kleurstelling en lofwerk – wordt zo goed mogelijk teruggebracht.
Werk van Doorenbos en collega’s uit zijn tijd worden dan ongedaan gemaakt.
Toch is het zo dat ik zie dat veel barok uitziende orgels neoclassicistische elementen bevatten, zoals bovenop “vazen behangen met lauwerkransen”, wat desondanks m.i. meestal geen afbreuk doet.
Toen ik voor het eerst de Mariakerk van Krewerd binnenstapte speelde Sietze de Vries daar op het oude 16e eeuwse orgel, – het op één na oudst bespeelbare van Nederland (hij is goed in het improviseren met barokke muziekstukken)
De Vries, ook één van de organisten van de Martinikerk te Groningen, speelde onlangs op het dus pas gerestaureerde Schnitger/Freytag-orgel (samen met Eran Wajsenblum op blokfluit).
Hier is Psalm 134 op YouTube te horen, een mooi ingetogen doch luchtig stukje muziek (improvisatie orgel met blokfluit), vorige maand opgenomen:
Voor meer psalmmuziek op diverse Groninger orgels van Sietze de Vries (improvisaties op “Geneefse Psalmen” op orgel begeleid met blokfluit): https://www.allepsalmen.nl/
Lees eventueel ook: Restauratie Snitger-Freytag orgel (1797) in Magnuskerk Bellingwolde gereed.
Hoewel ik diverse malen op de fiets in Bellingwolde ben geweest en bij de Magnuskerk heb gestaan ben ik er helaas nog nooit in geweest.
De kerk is namelijk niet van Stichting Oude Groninger Kerken waar ik lid van ben, maar is van de Protestantse gemeente aldaar – een afspraak maken om de kerk te bezichtigen is mij in het verleden niet gelukt, – wellicht nu restauratie achter de rug is is na de coronacrisis wél een afspraak te maken.
Zo maar weer even.
Foto’s: copyright Stef Tuinstra
