Erika González: De Illusie van Overvloed
Vrouwen op de barricades tegen de onstilbare honger van multinationals in Latijns-Amerika…
‘WIJ WILLEN NIET EEUWIG HET ONDERDRUKTE VOLK ZIJN, IN DIENST VAN DE WESTERSE CONSUMPTIE’
ALMA DE WALSCHE
De Colombiaanse journaliste Erika González brengt met de documentaire De Illusie van Overvloed een aangrijpend portret van drie vrouwen op de barricades tegen de onstilbare honger van multinationals in Latijns-Amerika. MO* sprak met haar en twee Braziliaanse activisten uit de film.
Maar liefst 2000 mensen vonden de voorbije tien jaar de dood in de strijd voor de bescherming van hun territorium, het water, het landschap dat ze van oudsher bewonen. Dat blijkt uit een rapport van de ngo Global Witness. Driekwart van die slachtoffers viel in Latijns-Amerika. Ze gingen de strijd aan tegen de onstilbare honger van multinationals op zoek naar grond en grondstoffen.
In de documentaire The illusion of abundance (De illusie van overvloed), brengen de Colombiaanse journaliste Erika González en politiek wetenschapper en multimedia-specialist Matthieu Lietaert het aangrijpende verhaal van drie vrouwen op de barricades van die strijd.
‘Stop met moorden, stop met de natuur kapot te maken, dat is het enige wat we aan de bedrijven vragen’, zegt González na de avant-première in het Europees Parlement. In dat Europees parlement wordt momenteel gedebatteerd over een wetsvoorstel dat Europese bedrijven die opereren in het Globale Zuiden verplicht hun verantwoordelijkheid te nemen bij schendingen van natuur en mensenrechten.
MO* sprak met González en twee Braziliaanse activisten Carolina de Moura en Danilo Chammas die speciaal voor de presentatie van de film waren afgereisd.
Vanwaar de urgentie van deze documentaire?
Erika González: Een halve eeuw geleden verscheen De aderlating van een continent. Vijf eeuwen economische exploitatie van Latijns-Amerika, een monument van een boek van de Uruguayaanse schrijver Eduardo Galeano. Hoewel de eerste druk van 1971 dateert, is de inhoud ervan actueler dan ooit.
In dat boek ontkracht Galeano de mythe dat onderontwikkeling het stadium zou zijn dat voorafgaat aan ontwikkeling, dat het een kwestie is van opklimmen op de ladder. De onderontwikkeling van de enen (het Globale Zuiden) is de noodzakelijke voorwaarde opdat de anderen (het Globale Noorden) zich zouden kunnen ontwikkelen, stelt Galeano. Dat was zo tijdens de kolonisatie en dat is vandaag nog steeds zo.
De plundering van de natuurlijke rijkdommen in het Globale Zuiden gaat vandaag gewoon door, nu met moderne technologische ontwikkelingen en op een nog grotere schaal. Ten koste van duizenden mensenlevens en ten koste van onherstelbare schade aan het milieu. Wanneer je door Latijns-Amerika reist, zie je hoe het landschap tot in de verre uithoeken getekend is door die plunderingen.
De karvelen van toen zijn vervangen door mastodonten van containerschepen, de conquistadores door multinationals.
Erika González: Bovendien komen die bedrijven met een discours dat ze ontwikkeling en vooruitgang brengen, terwijl ze in de realiteit verregaande ontwrichtingen veroorzaken. Heel vaak liggen ze aan de oorsprong van sociale conflicten en veroorzaken ze onherstelbare schade aan het milieu. Ze helpen de landen helemaal niet vooruit.
Wie ze wel vooruit helpen, is een oligarchie die de deuren voor hen openzet. Ook in Latijns-Amerika hoor je vaak de mantra: ‘Je moet investeren om op zekere dag op gelijke hoogte te komen met de ontwikkelde landen’. Dat is een leugen zolang de relaties zo assymmetrisch zijn.
Bovendien, als we allemaal zouden leven zoals in de ontwikkelde landen, zouden de natuurlijke rijkdommen al lang uitgeput zijn. De idee van overvloed is een illusie. De natuurlijke rijkdommen zijn wel degelijk eindig. De landen in het Zuiden moeten ook de kans krijgen hun eigen ontwikkelingsmodel vorm te geven.
Nochtans draagt de Europese Unie mensenrechten hoog in haar vaandel.
Erika González: Ik volg de relaties tussen de EU en Latijns-Amerika nu meer dan tien jaar. Mijn aanvankelijke ideaalbeeld van het Europa zonder interne grenzen en met een hoge waardering voor mensenrechten heeft in de loop van de jaren een flinke deuk gekregen.
Toen ik in Brussel aankwam, waren de gesprekken over het handelsakkoord met Colombia, dat in 2012 werd afgerond, volop aan de gang. Er liepen ook gesprekken over een handelsakkoord met Mexico, met Centraal-Amerika, met Peru en Ecuador. Momenteel ligt het handelsakkoord met Mercosur (Brazilië, Argentinië, Uruguay, Paraguay) op de tafel.
Die akkoorden zijn de nieuwe manier om het extractivisme – een economie, gebaseerd op de ontginning van natuurlijke rijkdommen – vorm te geven: wat primeert voor Europa is de toegang tot die grondstoffen verzekeren, om vervolgens afgewerkte producten te kunnen verkopen.
De akkoorden bevatten wel clausules voor mensenrechten en milieu.
Erika González: Inderdaad maar in de praktijk stellen we vast dat overtredingen doorgaans niet ernstig genoeg bevonden worden om maatregelen te nemen. Denk maar aan de gruwelijke schendingen van mensenrechten in Mexico of Colombia. Het antwoord is steevast: ‘We kunnen aan die landen zo’n bevoorrechte positie van een handelsakkoord toch niet ontzeggen’.
Terwijl het in de praktijk niet echt gaat om een geprivilegieerde relatie maar om de asymmetrische relatie van een eengemaakte markt met miljoenen inwoners en solide economieën tegenover landen met kwetsbare economieën. De akkoorden zetten Latijns-Amerikaanse landen onder druk om steeds meer gebieden in concessie te geven voor ontginning of het aanplanten van monoculturen, om te voldoen aan de noden van de Europese markt.
Uit de talloze cases die zich aandienen, selecteerden de documentairemakers er drie, in drie verschillende landen. Telkens zijn het vrouwen die de leiding nemen in de strijd tegen de brutale praktijken van multinationals. Telkens is er ook een link met Europese bedrijven, en dus Europese verantwoordelijkheid.
Lees verder
BRON
MO – 12 november 2022
Uitgelicht: screenshot uit documentaire
