Een woord vooraf
Hamer (PvdA) en Rutte (VVD) zouden reageren op vragen, commentaren en voorstellen. Dat was door hen toegezegd en dat was de opzet van een discussie in de NRC met als titel: “Sommige mensen komen niet mee in de maatschappij. Wat nu?” Beider antwoord is nooit verschenen. Lak aan de kiezer? Lafheid van politici, omdat ze vele antwoorden schuldig moesten blijven? Nooit hebben de lezers en vraagstellers mogen vernemen wat de reden was van hun stilzwijgen. Deze dagen stuurt Rutte een brief aan de Nederlanders het land in. Na lezing wordt me pas de volle omvang bewust van het sociaal, politiek en intellectueel tekort van Rutte.
Zijn inleiding op de geplande discussie luidde: “Mensen krijgen kans op kans maar kiezen een plek aan de zijlijn”. We kunnen ze rustig beschouwen als een prelude op wat ons toen te wachten stond. En nu? Oprotten als het je niet aanstaat is zijn onverholen boodschap. Zijn antwoord na acht jaar, wat een blamage voor ons land deze premier.
januari 2017
Constant lees ik over de “samenleving”. Rutte heeft het erover, Hamer zelfs over een stevig fundament sociaal fundament leggen onder die samenleving. Staat ze op instorten? Een kloof tussen politiek en samenleving (Hamer); maakt de politiek geen deel uit van de samenleving? Niet kunnen participeren (Rutte) vanwege een geestelijke of fysieke beperking. Niet meedoen, maar wel kunnen (idem). Hij gaat nog even door: onttrekken aan studie, werk en zelfs aan de rechtsorde (functies van de samenleving?).
Je kunt uit de samenleving vallen, want er zijn ook vangnetten. Het schijnt ook iets met erfelijkheid te maken te hebben, het wel of niet deel hebben aan de samenleving. Hoe zit dat dan met de politici, zie boven? Per toeval stootte ik op een artikel van Pierre Bourdieu. Iemand met wiens werk Heinz Bude ongetwijfeld zeer vertrouwd zal zijn. Voor politici sterk aanbevolen: “La distinction. Critique sociale du jugement”, dertig jaar geleden verschenen. Het moet Bude wanhopig stemmen hoe banaal en populistisch op zijn artikel gereageerd wordt door vooraanstaande persoonlijkheden uit de Nederlandse politiek.
Zo te lezen is Rutte definitief de weg kwijt (onder druk van zijn partij vermoedelijk) en van Hamer was niet beter te verwachten. O ja, dat artikel (La fabrique de lʼhabitus économique) van Bourdieu. Dat handelde over een samenleving onder pre-kapitalistische voorwaarden, in de jaren zestig, in Kabylie, toen nog een samenleving gebaseerd op wederkerigheid, zonder betaling werk en voedsel. Wat wij beschouwen als economie was gewoon een onderdeel van het sociale leven. Als gebruik gemaakt moest worden van de markt begaf men zich a.h.w. op vijandig terrein. Wie weet is een dergelijke houding in onze genen vervat en speelt het sommige mensen meer parten dan anderen.
Ook zou Max Molenaar * wel eens gelijk kunnen hebben met zijn constatering over psychopaten! Welke consequenties moet je hier dan uit trekken? In een economie waarbij het individu (producent, consument) alles bepalend is is dat toch je reinste nachtmerrie. Zeker als, gezien de redeneertrant van Hamer en Rutte, de (kapitalistische) economie door hen tot een alles beheersende maatschappelijke kracht wordt verheven. En waar en wat is dan een samenleving?
Weet u, mevrouw Hamer en meneer Rutte, alles nog eens overdenkend ben ik tot de overtuiging gekomen dat het u beiden uiteindelijk geen snars kan schelen wat aan de onderkant van de samenleving gebeurt. Sterker, u wilt het niet weten en u bent ook niet van plan om aan de werkelijke oorzaken iets te doen. De overheid was, is en zal als het aan u ligt de welgestelden, de rijken, de bezitters blijven bevoordelen. Het profijt en winsten voor een minderheid van individuen, de werkelijke individualisering zo gezegd.
Het risico wordt over de samenleving uitgesmeerd, gesocialiseerd. U als overheid grijpt slechts in als het kaartenhuis in elkaar dreigt te storten vanwege faillissementen en verliezen, onlangs nog vertoond. Er zou, en niet alleen financiële, onrust kunnen ontstaan. De onderkant van de samenleving haalt de kastanjes uit het vuur, in het bijzonder in tijden dat het werkelijk slecht gaat, economisch, oorlog. Dan zijn zij de werkelijk gedupeerden zonder dat ze part nog deel hadden en hebben aan de oorzaken.
Als het voorspoedig gaat zijn zij het die welvaart brengen maar er bitter weinig de vruchten van plukken. Nationaal en vooral mondiaal. U zegt, dat is een karikatuur? Wat dacht u dan van de globalisatie? Heeft kapitaal zich ooit iets van grenzen aangetrokken? Staat Nederland buiten de wereld? Alles schijnt in de richting te wijzen dat u kapitalistische belangen laat prevaleren boven humanitaire. Wij staan boven aan in de internationale top als het om rijkdom gaat. Zullen we doorgaan met zelfverrijking en zo de wereld en meer dan een miljard mensen laten verrekken van de honger of het roer omgooien. Te beginnen in Nederland?
Wel eens gedacht aan een op sociale grondslag gebaseerde verdeling van arbeid? Geen reserveleger aan arbeidskrachten meer nodig! Dat zou wat zijn. Misschien moet “het volk” beginnen de politieke partijen over te nemen en zelf de koers gaan bepalen, i.p.v. een keer in de vier jaar aan een onbekende en nauwelijks ter verantwoording te roepen persoon zijn politieke macht af te staan. Het schandaal, zoals ik het zie, rond de JSF spreekt boekdelen. Over 10, 20 of 30 jaar zullen we wel weer vernemen welke malversaties er zijn gepleegd.
Gaat u rustig slapen, zei Colijn indertijd. Het is nu niet anders. Waar is de volkswil? In lethargie verzonken. Een resultaat om werkelijk trots op te zijn?
Om het wachten op de reacties van onze geachte parlementariërs wat aangenaam te verkorten hier een kleine muzikale bijdrage. Iedereen heeft wel eens van de Kapitän von Köpenick gehoord, neem ik aan. De arme sloeber die er met de gemeentekas vandoor ging. De moraal van het verhaal kan iedereen voor zichzelf trekken. Een jaar na het voorval ging in 1907 een “opera comique” van Fons Olterdissen in première in de Maastrichtse schouwburg.
Olterdissen was een man met een enorme afkeer van orde en militarisme en dat komt in het stuk op een humoristische wijze tot uiting. De burgemeester is inwisselbaar voor Rutte, dat alvast vooraf.
* Jammer genoeg heeft de NRC al deze discussies verwijderd. Molenaar duidde uiteraard op het verschijnsel dat bij leidinggevenden sterk aan de orde is. Ik heb het laten staan, vooral i.v.m. het aanpraten van schuld waar Rutte zich aan bezondigt. “Niet meedoen is niet normaal”, zegt de man. Waaraan? Aan iets wat ons opgedrongen wordt, waaraan we part nog deel hebben, waarvoor we nooit gekozen hebben?
Update januari 2017
