Een aan huis en haard gebonden volkje is een rustig volkje. In het naoorlogse Nederland werd dat bevorderd door de z.g. bezitsvorming. Eenmaal verworven bezit geef je nu eenmaal niet makkelijk op. Maar hoe die bezitsvorming te stimuleren? Belastingvoordelen en makkelijke leningen was en is het credo. Bijkomend voordeel, eenmaal in de schuld gestoken zit Jan Modaal muurvast.
De NRC stelde de vraag gezien de noodzakelijke overheidsbezuinigingen: “Moet de hypotheekrenteaftrek inzet van verkiezingsstrijd worden?”
Hoe geef je hier antwoord op, zonder te letten op het eigenbelang maar integendeel eens verder te kijken en je daarbij afvragen of het niet totaal anders moet? Een paar losse gedachten.
Wonen of leven?
Gaat het soms hier over wonen? Wonen, leefruimte? Aan de hand waarvan wordt de benodigde ruimte bepaald, slechts aan de hand van de geldbuidel? Aan de hand van door de overheid gestelde criteria onder het devies van een tevreden volk is een aan de grond gekluisterd volk. Stimuleer het volk om een doorzonwoning als het hoogste goed te beschouwen om te bezitten. Dankbaar zijn ze dan ook nog, dat volk, dat ze zoiets mogen bezitten. Een genormeerd volk dat genormeerd woont. Daarmee begint de socialisering en daar mag best wat tegenover staan van overheidszijde, die rente aftrek via de belastingen dus. Broekzak, vestzak? Rechtvaardig? Iedereen gelijk? Vergeet het, plebs en elite weten wel beter. Het plebs blijft waar het altijd al was, als ze maar niets kosten en mogelijk nog genoeg geld opbrengen. Voor onze elite blijven de beste plekjes gereserveerd, de kosten voor wegenaanleg, kabels en leidingen, riolering komen grotendeels op de rekening van ons allen terecht. Dat ook nog, ook als ze ‘mijlenver’ weg wonen van de naaste buurman. De werkelijke asocialen dus, die uiteindelijk het meest op kosten van de samenleving leven en er het minste aan bijdragen.
Wonen is een basisbehoefte, die in onze maatschappij verhandeld wordt als zijnde consumptiegoed. Niet lang meer zal het duren dat ons optrekje kant en klaar wordt afgeleverd op de gewenste plek. Uit de catalogus en liefst met een hoge omloopsnelheid.
Maar de vraag was hypotheekrente, inzet van de verkiezingen, ook voor u? Laat die beker maar aan mij voorbijgaan. Wat dat betreft deugt geen enkel verkiezingsprogramma simpelweg omdat in geen enkele programma zelfs maar een aanzet wordt gegeven om te komen tot een zinnige definitie voor de noodzakelijke woonbehoefte van elke burger, jong of oud, rijk of arm. Meer nog, nergens wordt duidelijk gemaakt wat men onder het begrip wonen verstaat.
Wonen, zou moeten stoelen op een gelijkheidsbeginsel. Zeker geen goed dat verhandeld wordt om er winst mee te maken met prijzen die in totaal geen verhouding staan tot de werkelijke kosten van dit basisgoed. Schandalig is dat zelfs de huurmarktprijzen gekoppeld zijn aan die op hol geslagen marktwerking. En daar verdienen o.m.die taxateurs, de grootste nitwitten die rondlopen, ook nog eens hun brood mee. En zij dus niet alleen.
Is wonen gelijk gehuisvest zijn? We komen erop terug, eerst de portemonnee.
Mensen, zie het toch eens onder ogen, de meesten van ons zijn min of meer netjes opgeborgen in rijtjeshuizen of flatjes waar behoorlijk aan verdiend is en wordt, of je het nu verworven hebt met een hypotheekje of gehuurd zit. Daarboven zit die z.g. vrije sector, waarvan de bezitters de werkelijke profiteurs zijn ten koste van de hele samenleving. Zij claimen rechten slechts gebaseerd op die bekende geldbuidel. En zie, nogmaals met klem gezegd, hoe de mooiste plekjes naar de verdommenis worden geholpen door deze werkelijk asociaal levende lieden. Maken zij de dienst uit?
Je kunt het gedoe rond die aftrek ook nog anders benaderen. Moet de samenleving opdraaien voor het verlies van goklustigen? En hoe zit het alweer met de waarde of beter de waardebepaling van grond, hoe komt die tot stand?
En inderdaad, aan het CDA ligt ook de KVP ten grondslag. De KVP verdedigde steeds het particulier grondbezit, de aannemerswereld, de hele santenkraam van het onroerend goed. Achteraf vraag ik me af of dit de speciale katholieke insteek was tot het bedrijven van de ruimtelijke ordening. Deze betrokkenheid valt al te constateren vanaf het begin van de vorige eeuw. Een middel tegen het oprukkend socialisme?
Voorbeelden: Poels in de Oostelijke Mijnstreek rond de Eerste Wereldoorlog en de affaire rond Van Agt met de val van het kabinet Den Uyl.
Kunt u zich nog herinneren hoe Van Agt de naam ‘Joop’ uitsprak? Dit als een terzijde.
De verbeelding aan de macht?
Hoe zou de huisvesting voor de bevolking als geheel eruit kunnen zien als ze niet werd overgelaten aan het werk van de markt? Zou dat huisvesten dan meer inhouden dan het min of meer netjes opgeborgen zijn voor iedereen? Wonen betekent dat ook niet leven, beschikken over ruimte waarbinnen je alle gewenste activiteiten kunt ontplooien? En in relatie staan met je medemensen, je ongestoord kunnen terugtrekken zonder je van anderen te isoleren? Kan dat via een een systeem dat de maatschappelijke atomisering nastreeft en klassentegenstellingen aanscherpt? Een systeem waarbij geprofiteerd wordt van het kweken van schaarste, het kapitalistische stelsel dus?
De meeste politieke partijen hebben bezitsvorming hoog in het vaandel staan. Actief de randvoorwaarden hiervoor scheppen kunnen ze bij uitstek op het gebied van de ruimtelijke ordening, waaronder de huisvesting, via een hierop afgestemde infrastructuur vastgelegd in bestemmingsplannen. Een ander middel is financiering en subsidie verstrekking. De hypotheekrenteaftrek is er een onderdeel van.
Van de weg tot bezitsvorming en het vastpinnen op bepaalde locaties wordt niet afgeweken. Van links tot rechts wordt dit model omarmd, kennelijk omdat het hèt middel is om te heersen en te beheersen. Intussen blijven we wel zitten met de idee dat wonen een luxe is, een schaars goed.
Een van de vele uitwassen die aan ons kapitalistisch systeem kleven met de zegen van de overheid is de urbanisatie van het platteland en de vernietiging van de natuur met aan de andere kant de keerzijde van deze medaille, een gettovorming in de steden met bijbehorende uitwassen. En zie, surveillance alom. Privé, ten behoeve van de bescherming van het eigen bezit, collectief om de uitwassen onder controle te houden. Beide lucratief voor het kapitaal en de staat.
Op deze aldus ontstane werkelijkheid wordt voort geborduurd en zo worden van lieverlee de politieke contouren van het nieuwe/oude Nederland zichtbaar. CDA, VVD en PVV, alle drie zijn ze mordicus tegen een vermindering of afschaffing van de ‘hra’. Er is weinig visie voor nodig de verborgen agenda van deze drie volkspartijen te onderkennen. Ze wordt of zal worden uitgevoerd onder de noemer die de PVV van Wilders expliciet uitspreekt, ’terug naar een fatsoenlijk Nederland’. Lees “PVV Visie”.
Een Nederland met veel rechten en weinig plichten voor een kleine minderheid. En voor de rest van de bevolking geldt vanzelfsprekend het omgekeerde. Zo was het toch, vroeger, in dat blanke en schone Nederland en zo zal het weer helemaal worden met deze partijen aan de macht. Iedereen weer op de plek waar hij of zij thuishoort. Fatsoenlijk opgeborgen naar rang en stand. Was het ooit anders?
Schuld of schuldig?
Lang geleden heeft me eens een zakenman haarfijn uitgelegd dat je slechts door je in de schuld te steken je jezelf van een succesvolle carrière kunt verzekeren, financieel gezien een succesvolle carriére uiteraard. Je bent veel te fatsoenlijk, voegde hij er nog aan toe. Ik moest eraan terugdenken toen ik dat ontroerende verhaaltje hier ergens las over die schoenlappers.
We hebben het steeds over ondernemerslust en -durf, maar feitelijk gaat het over het maken van schuld of niet en ook een hypotheek aangaan is het maken van schuld. Verder het spelletje weten te spelen, je te verkopen tegen een hoge marktwaarde. Je kunt rechtstreeks aan politiek gaan doen, lobbywerk laten verrichten, netwerken. Dan kom je ver, met een dikke geldbuidel als beloning. Zijn de makers van schuld niet de ware schuldigen, zij die anderen steeds schuld aanpraten? Wat heet fatsoenlijk, sociaal?
De praktijk.
Een voorbeeld dan maar. Een architect, voor de WOII, hier ter plaatse. Medeoprichter van de RK Staatspartij, intensieve contacten met de clerus. Wist er politiek door te drukken dat er structureel gezien op een volkomen dwaze plek een brug gebouwd werd. Wel met enorme voordelen voor het bouwwereldje. Bijkomend voordeel, de plek waar het plebs gehuisvest was, werd afgesneden van de lucratieve binnenstad. U begrijpt wat met de prijzen van het onroerend goed in die binnenstad is gebeurd?
Ja, zo worden ‘Tatsachen’ geschapen, die lang en profitabel door- en nawerken. En uiteraard heeft ook deze architect stad en land verrijkt met ‘prachtige’ landhuizen en herenhuizen, kerken en kloosters. In mijn ogen meestal wanstaltig, met nadruk wanstaltig in relatie met de omgeving waarin ze gesitueerd zijn. Maar wie ben ik? Over beroepsethiek laat ik me verder niet uit.
De moraal.
En welke lering wordt uit een dergelijke geschiedenis getrokken? Geen enkele. Onder dezelfde voortekenen en condities als bij die brug wordt in dezelfde plaats, Maastricht, nu een autoweg middels een miljarden verslindend project in een tunnel omgetoverd.
Het zijn dit soort activiteiten die perfect aansluiten bij de (verborgen) agenda van de bovengenoemd trits partijen. Dat in de ruimte ontwikkelde proces moet voor hen blijven voortduren, met bijna een in steen en asfalt gehouwen en geperste samenleving als resultaat: armzalige hoog- en laagbouw aan de ene kant, aan de andere kant de protsige optrekjes, waar we verdomme allemaal aan mee betalen. Dankzij de kunst van het schuld maken dus, en de samenleving opzadelen met de lasten. Je moet maar durven, en dan ook nog een grote mond? En bang, heel erg bang. Dankzij het isolement? Om over die begeerde of verworven wooncultuur maar te zwijgen. De macht blijft ondertussen waar hij thuishoort.
Stem CDA of VVD of PVV, het maakt niet uit als u bedrogen wilt worden. Of behoort u ook tot de happy few?
Schuldig voor het leven?
En of we schuldig zijn. Ons leven is er van doortrokken. Zo worden we geboren en opgevoed, zo sterven we. We hebben schuld, dankzij Adam en Eva, en dat wordt ons voortdurend ingepeperd. We worden er zelfs toe aangezet schuld aan te gaan, materieel, en bij wie staan we dan in het krijt, in de schuld? Waarvan worden we dan afhankelijk, wij in het klein met bijvoorbeeld een hypotheek, en hele gemeenschappen, landen, in het groot omdat ze praktisch niet anders kunnen.
Hoe komt dat toch, dat we ons schuld, ideëel of materieel, zo makkelijk laten aanpraten? Dat valt toch niet slechts terug te voeren op dat Venetiaans boekhouden. Houden we ons niet eerder voor de gek of worden we voor de gek gehouden met een beloning in het vooruitzicht?
In het piramidespel dat verwerving van onroerend goed in wezen ook is, worden de lasten afgeschoven op de ‘schuldige’ bevolking onder meer via de fiscus. De werkelijke veroorzakers gaan vrij uit, evenals de profiteurs in het groot. Onder de profiteurs: staten, bedrijven, individuen. Zij innen de werkelijke beloningen en creëren met het verworven onroerend goed weer nieuwe behoeften en steken mensen of samenlevingen verder in de schuld. De cirkel is weer rond. En het spel begint opnieuw. Steeds groter, steeds meer.
Ter herinnering even. In de voormalige Sovjet Unie was het verzekeren van goederen een onbestaande zaak. Een van de oorzaken tot het ineenstorten van dit imperium? Niet goed genoeg de wetten van het christelijke bankieren (ons kapitalisme) in acht genomen? Rente, winst, schuld…
Wat zijn we toch goedgelovig, ja wij zijn schuldig. Verlossen we onszelf of blijven we wachten op de grote verlosser, die hoe dan ook steeds weer een rattenvanger blijkt te zijn?
Jammer, dat zo weinig aandacht wordt geschonken aan de ruimtelijke werkelijkheid, de gebouwde omgeving. Ze is geen toevallige. Hier een klein gedeelte uit een oude studie van me: Zuid Limburg.pdf. Een concept m.b.t. de ruimtelijke ontwikkeling van Zuid-Limburg.
Het oorspronkelijke weblog in de NRC valt terug te lezen onder: Hypotheekrenteaftrek
Uitgelichte foto: bron
