Vanwaar die oordelen over iemands taalgebruik, over de gebezigde taal, veelal in laatdunkende zin? Een, twee, drie weet ik hier geen antwoord op. Zeker is het dat het niet uitsluitend te maken heeft met sociale status of komaf. Het is gecompliceerder en treedt nu dankzij de sociale media nadrukkelijk op de voorgrond. Vaststaand is dat door taaluitingen veel duidelijk wordt over iemands opvattingen zonder dat deze expliciet uitgesproken worden.
Vrouwen drukken veel sterker hun stempel op de gebezigde taal dan mannen. In meerderheid geven zij de spraak door aan hun kinderen. Henk Hofland wees er eens in een column op dat klanken dreigen te verdwijnen uit onze taal, het Nederlands. Femke Halsema is letterlijk een sprekend voorbeeld van deze ontwikkeling. Haar stem klinkt slissend omdat ze doffe medeklinkers scherp uitspreekt. Bij haar zijn de v en de z compleet verdwenen. Anders gezegd, bij haar wordt een traditie doorbroken. Of het een verrijking voor ons taaleigene is betwijfel ik, de verstaanbaarheid en welluidendheid nemen in ieder geval af.
Talen hebben naast muzikale eigenschappen ook andere, zoals de buigzaamheid. Het Frans is berucht vanwege zijn rigide karakter en juist daarom makkelijker aan te leren door een buitenlander dan het Nederlands. “Ieder nadeel heb z’n voordeel”. Daarnaast heeft het standaardiseren van talen geleid tot Abschottung, talen zijn grotendeels kunstproducten geworden en ze staan haaks op een vanzelfsprekend proces. Stel u maar eens voor dat de grenzen om ons land anders getrokken waren.
Het is een gecompliceerd terrein, dat taalgebruik. Sociale aspecten komen nadrukkelijk om de hoek kijken. Schaamte en verachting voor een bepaald taalgebruik liggen vaak dicht bij elkaar. Bekend daarvoor is de Oostelijke Mijnstreek met zijn “Huillands”. Als hoedsters over de taal lijken in het algemeen vrouwen zich meer bewust van dat aspect. Via internet heb ik er twee leren kennen met uitgesproken opvattingen dienaangaande. De eerste, Gloria van der Spek, was indertijd actief in het NRC forum. Over haar zienswijze heb ik eens een stukje geschreven. Verder is er nog Eveline van Donkelaar, met haar kennis van de Spaanse taal en letteren. Beide vrouwen hebben een grote minachting voor “dialect”. Wat het is, een dialect? Dan moeten we terug in de geschiedenis, te beginnen met kolonisatie door de Spanjaarden van Amerika. Dat doen we dus maar even niet. Hier nu dat stukje over Gloria en taal. U zult zien, Gloria en Eveline hebben nog meer zaken gemeen.
Taal… Wie bepaalt wat dialect is en wat taal?
Uitgelichte foto: bron
