De Hollandse geest: calvinisme

Onder leiding van premier Balkenende en diens vicepremiers Rouvoet en Bos viert moraal hoogtij, schrijft Herman Amelink vandaag in nrc.next. Roken mag nergens meer, coffeeshops moeten dicht, de overheid wil achter de voordeur kijken. En eigenlijk mag niemand meer verdienen dan de premier. “Calvinistischer kan het bijna niet.”

Wat vindt u? In welke gebruiken ziet u het calvinisme terug? Hecht u veel waarde aan een sobere, gedisciplineerde levensstijl? Waarom zou dat goed zijn voor mens en samenleving? En welke rol mag of moet de overheid daarin spelen? Kunnen we als calvinisten – voorzover we dat volgens u zijn – nog goed concurreren met het buitenland? Of vindt u dit gedachtegoed beknellend en verlammend: verlangt u naar een wat lossere, vrijere samenleving?

Aldus een deel van de inleiding in de NRC om een discussie te openen over calvinisme in het Calvijnjaar 2009. Om bijzondere redenen pluk ik er enkele reacties uit. Daarnaast, mijn plezierige herinneringen aan Henk Mommaas worden weer levend…

• Henk Mommaas zegt:
  maandag 12 januari 2009, 11:49 uur
  Als je een calivinist ziet lopen hoor je zijn scharnieren kraken.
  Deze humoristisch bedoelde kwinkslag is mij in een cafe kantje boord bijna op stevige opdonder komen te staan en dat nog wel in Amsterdam.
  Nederlanders zijn geen calvinisten dat zijn katholieken het calvinisme is Hollands.
  Ja wat wil je, het land is plat en de huizen meestal klein en een uitbundige hollander gaat onmiddelijk iets geforceerds krijgen.
  Mijn komaf bij leven is de zuidelijke nederlanden
  waarbij ik aan een uiterst plezierige levensstijl niets tekort ben gekomen.
  Wat me vooral altijd is bijgebleven is dat het sociale leven graag met een goed glas wijn of andere inspirerende spitualien in het zuidelijke nooit tot werkelijke dronkenschap leed.
  In het hollandse daarintegen worden deze lekkernijen vaak genuttigd om bewust dronken te worden wat dan ook meestal met alle onttakelingen van dien lukt.
  Het is de werkelijkheid en thevens een metafoor.
  Des te krampachtiger de geest des te exessiever het gedrag.
  Ik vermoed dat daar al die benauwende regelzucht vandaan komt.
  De houterigheid van Balkenende in woord en gebaar is daar een schoolvoorbeeld van.

 

• Natascha Adama zegt:
  maandag 12 januari 2009, 11:58 uur
  Ik zie vooral de slechte kanten van het Calvinisme. De onbarmhartige manier waarop men het adagium eigen schuld dikke buld hanteerd, en mensen die in de schuld geraken daardoor niet geholpen worden. de hardvochtige manier waarop men in de politiek de kaasschaaf hanteert en bezuinigingen ook in tijden van crises erdoor heen jast.
  Jan Peter als personificatie van het hedendaagse Calvinisme. ja daar zit wat in. Maar daar zitten de lui van Christen Unie die hier sluipenderwijs het libertijnse karakter van de deze Calvinistische samenleving proberen aan te pakken, en ja hoor zonder al te veel problemen lukt het. Abortusbeperkingen, jongelui die alleen maar jong zijn en bij elkaar hangen aanpakken en door Oom Agent naar huis laten brengen, koopzondagen die juist noeste arbeid betekenen, inperken om in de kerk haleluja te kwelen, dat riekt niet naar Calvijn maar naar (born again) Evangelicals die hier de boel naar hun hand proberen te zetten.
  Mensen lees over Calvijn en analyseer wat het eigenlijk precies betekend heeft voor Nederland en Noord Europa, want volgens mij is dit niet het gedachtegoed van Calvijn dat hier nog steeds levend gehouden wordt, maar slechts een verhaal over….en volgens deze versie is Nederland op de keper beschouwd inderdaad een nare samenleving.

 

• R. Winter zegt:
  maandag 12 januari 2009, 13:33 uur
  In het zuiden van Nederland in Zuid-Limburg is de moraal nog echt Rooms-Katholiek. Het leven achter de voordeur wordt medebepaald door de dorpsgemeenschap. Degenen, die zich onttrekken aan de controle van de dorpsgemeenschap door bijvoorbeeld dubbele carrieres en verre reizen, worden afgestraft door de dorpsgemeenschap via het OM. Fulltime werken door moeders is in mijn dorp beslist niet geaccepteerd en wordt afgestraft door bijvoorbeeld valse aangiften. Bijvoorbeeld valse aangifte van kindermishandeling tegen het oppasgezin van het kind, waarvan de moeder fulltime werkt. Controle achter de voordeur begint met valse aangiftes, omdat het wettelijk gezien niet mogelijk is om achter de voordeur te komen in een gezin. Door een valse aangifte is er een ingang tot machtsmisbruik tegen een gezin door instanties, die in feite helemaal niets met het gezin te maken hebben. Nadat is geconstateerd dat de aangifte vals was, is het gezin al vernield of financieel beschadigd door de onterechte inmenging.
  De inmenging van de pastoor in het prive-leven wordt voortgezet door de schooljuffrouw van de dorpsschool en de zogenaamde dorpselite, de huisarts.
  Balkenende staat hier los van, want het gaat in Limburgse dorpen al 50 jaar zo. Controle achter de voordeur komt vanuit de PvdA, omdat de hulpverleningsindustrie en welzijnwerkers gemakkelijk geld verdienen zonder resultaten te bereiken. Arbeiderskinderen gingen naar de Sociale Academie en verdienen hun geld met vergaderen over andermans prive-leven. Sommige gezinnen krijgen 7 hulpverleners over de vloer. Dat is typisch PvdA en niet CDA.

 

• Alphonse Scaf zegt:
  maandag 12 januari 2009, 21:45 uur

  Een mooie samenvatting van de ideeën van Calvin door Herman Amelink: “Ons calvinisme is ook maar toeval”. Jammer dat Erasmus in zijn artikel niet ter sprake komt. Ongetwijfeld is Calvin veel dank verschuldigd aan het humanistische denken en haar retoriek.

  

  Lees hier verder.

• Henk Mommaas zegt:
  maandag 12 januari 2009, 22:51 uur
  Vijf ex ministers van buitenlandse zaken hebben onze nationale padvinder Balkenende in de touwen gejaagd.
  Dit geeft ontzettend veel lucht, nu zal hij aan de bak moeten, zoniet is hij alleen daardoor al nationaal en internationaal afgebrand.

 

• Alphonse Scaf zegt:
  dinsdag 13 januari 2009, 2:50 uur
  #4 – Henk Mommaas
  Stijl Henk, het ontbreekt deze lieden aan stijl. Katholieken van het zuidelijke slag krijgen rituelen met de paplepel ingegeven. Bezie al die houten politieke klazen van na de oorlog (van daarvoor zal niet veel anders geweest zijn): Drees, Beel, en ga zo maar door. Kok was toch ook een ramp. Den Uyl heb ik eens meegemaakt tijdens een 1 mei viering in Maastricht, op straat in de buurt van een kroeg. U had hem moeten zien, die arme man. Je kreeg op slag medelijden met hem. Net een klein kind dat verdwaald was in de boze buitenwereld. En dan de nog meest frivole van het stel, Lubbers. Als de dag van gisteren zie ik hem (op de TV) in het Pantheon wat verloren rondscharrelen t.g.v. de tweede centenaire van de Franse revolutie. Werkelijk niemand van al die genodigden gedroeg zich zo onhandig als Lubbers. Colbertjasje open, colbertjasje dicht. Handen in de zak, handen uit de zak. Het had iets genants. Geen wonder dat Mitterrand het niet in hem zag zitten. Een Hollandse katholiek nog wel.
  Als knulletje van een jaar of 16, 17 ben ik eens verzeild geraakt op een verjaardagsfeestje in Hilversum. O, je komt uit Limburg. Dan zal je wel bier drinken. Ik heb het geweten. Bier, half verschraalt uit een klein limonadeglas. En de rest dronk prik of zo.
  Nu ik er zo over nadenk. Ook iets opvallends, die oranjeklanten. Aan idolen of hoe ze toen heten, had Calvin toch een bloedhekel. Hou kan dat nou in Nederland met dat Oranjehuis?

 

• Henk Mommaas zegt:
  dinsdag 13 januari 2009, 9:51 uur
  Alphonse Scaf 43
  Ik had toen nog geen oog en oor voor maatschappelijke vraagstukken dus doel hoofdzakelijk op een uiterst plezierig studentenklimaat, kunstacademie, concervatorium en toneelacademie waar overigens heel veel niet limburgers studeerden.
  In de kleinburgerlijke zin is de sfeer inderdaad niet stijlvol eerder verstikkend door overmaat aan
  sociale controle en uiterst corrupte verdeling van kansen.
  Dit laatste was dan ook de reden om dat Limburgse na de afronding van mijn opleiding onmiddelijk te verlaten.
  Echter de tijd die ik daar in dat kunstklimaat mocht doorbrengen is in sfeer bepalend geworden voor mijn verdere leven.
  Dat kom ik in het calvinistische klimaat nergens tegen.

 

• Ton Timman zegt:
  dinsdag 13 januari 2009, 17:26 uur
  Alphonse Scaf (@43) hekelt de (calvinistische) noordelingen zonder stijl. De observatie over Ruud Lubbers vind ik raak: inderdaad, iemand die in gezelschap niet altijd weet waar hij zijn handen moet plaatsen. Dat heeft hem trouwens wel opgebroken.
  Ook met zijn opmerkingen over Den Uyl kan ik meegaan. Deze heb ik zelf wel eens op de TV in een programma met Andre van Duyn gezien, om te laten zien dat hij een man van het volk was. Dat was inderdaad tenenkrommend. Joop’s spindoctor had hem dat moeten ontraden.
  Maar Willem Drees neerzetten als een houten klaas, doet hem groot onrecht. Inderdaad was hij calvinist (ook van afkomst): zuinig, arbeidzaam, deugdzaam en onkreukbaar. Maar hij was meer dan dat, hij was ook een gepassioneerd socialist met een groot gevoel voor rechtvaardigheid. Ook was hij zeer belezen; Karel van het Reve vertelt ergens dat Drees de hele Max Havelaar kende en er ook interessante dingen over kon vertellen.
  Dat hij zich in het gezelschap van de groten der aarde niet op zijn gemak voelde, betwijfel ik zeer. De bekende anecdote – commissie Harriman op bezoek bij huize Drees i.v.m. de Marshall-hulp – doet eerder het tegenovergestelde vermoeden. Je kunt ook wel van Diogenes zeggen dat die geen gevoel voor stijl had, maar dat lijkt mij toch een misvatting.

 

• Alphonse Scaf zegt:
  dinsdag 13 januari 2009, 22:05 uur
  #47 – Henk Mommaas
  Zeer herkenbaar, Henk. Met m’n geboortestad heb ik een haat-liefde verhouding. Het is als een geliefde waarvan je ziet dat ze zich te grabbel gooit. Nooit heb ik begrepen dat zo weinig werd opgepikt van het potentieel van die academies. Vermoedelijk heeft het te maken met een heleboel factoren: geïsoleerde ligging, economische situatie, constante afroming van de bovenlaag van de bevolking en noem maar op. Nog altijd gaat dit proces door. Uitgedrukt in regenteske trekken van bestuurders (Leers) en kolonisatie van de stedelijke ruimte door de universiteit. Recentelijk in het willen inpikken van de Tapijnkazerne. De kandidaatstelling voor de verkiezing Culturele Hoofdstad van Europa is bijna meelijwekkend als je weet met welke argumenten en door wie.
  Maar is het al bij al zo verschillend met elders? Pak Utrecht, Leeuwarden, Arnhem en Maastricht. En vergelijk deze plaatsen met Luik. Werelden van verschil. Waarschijnlijk kun je dan ook stellen dat het geloof meer een instrument is dan een bepalende factor is. Denk eens aan Goes, bijvoorbeeld. Verstikkender klimaat is toch nauwelijks denkbaar. Verklaart dat misschien de geestesgesteldheid van onze regering?

 

• Henk Mommaas zegt:
  donderdag 15 januari 2009, 4:05 uur
  Alphonse Scaf 63
  Haha, Om mijn studie te kunnen betalen was ik badmeester en zwemonderwijzer, de zwemsport was mijn ding.
  Zo ook badmeester in het Jekerdalzwembad waar het krepuul zich zaterdags kwam douchen en dachten mij het leven zuur te kunnen maken.
  Badmeesters eigen vond ik een stoot zoals stoten behoren te zijn, zij wachte me s avonds na mijn dienst op en we genoten het stadspark.
  Haar vader was beroepsofficier jawel in de tapijnkazerne waar zij woonde, je kent die huizen.
  Als de man op patrouille was vertrok haar moeder naar haar zus, ze mocht me.
  In dat huis behoefde ik enkel het spoor te volgen, alsof een batiljon slakken voor mij uit gelopen waren.
  Ik deel je haat liefde verhouding met dit uiterst arrogant maar o zo mystiek stukje Nederland
  Later zou ik een verhouding krijgen met de dochter van de vicepresident van de Maastichtse rechtbank, haar had ik ontmoet in Amsterdam, de vicepresident is inmiddels overleden ik was bij zijn laatste gang in de OL Vrouwenkerk
  En wat denk je, ze woonde pal tegenover de woning van de dochter van mijn beroepsofficier.
  Voor later meer.

 

• Henk Mommaas zegt:
  vrijdag 16 januari 2009, 5:50 uur
  Alphonse Scaf 63
  Ik had mijn soul-mate en U lezers een vervolg beloofd
  op dit Calvinistische thema en mijn bijdrage 67.
  Welnu aan de kunstacademie waaraan ik mocht studeren was een MODERATOR toegevoegd.
  Zijn naam was Stenicker, een man die zo mager was als een draadnagel gehuld in een bruine pij.
  Hij behoorde tot de orde van priesterarbeiders en had een baan in een bekende ceramiquefabriek.
  Zijn broer was gitarist.
  Hij had de taak binnen ons instituut de rol van sociaal vertrouwens aanspreekpunt te vervullen.
  Hij woonde in een klein maar schitterend klassiek huis in het centrum van Maastricht en zijn drankkast was rijk gevuld, altijd voorbereid op de een of andere verwarde kunstenaar die voornemens was rampen te gaan veroorzaken om zijn verongelijkte gekweste muzeziel te wraken.
  Ik ben vaak bij hem op bezoek geweest, zomaar omdat hij zuiver was.
  In de vijf jaren dat we elkaar hebben gekend is er niet een keer over religie gesproken.
  Wel over de houding die belangrijk is om al koorddansende door dit leven te gaan.
  Je zag hem nooit maar hij was er altijd.
  Zou dit nu cultuur zijn?

 

• Alphonse Scaf zegt:
  zaterdag 17 januari 2009, 4:02 uur
  #67 – Henk Mommaas
  Dus jij was die badmeester die steeds met de meiden aan het stoeien was? Ondertussen was ik bijna verzopen, doordat het crapule me onder water had geduwd. Was daar niet mijn Amsterdams neefje geweest, die me van een gewisse verdrinkingsdood heeft gered.

 

• Henk Mommaas zegt:
  zaterdag 17 januari 2009, 12:44 uur
  Alphonse Scaf 75
  Ho ho stoeien deed ik buiten de poort, dat zwembad was levensgevaarlijk je had ogen tekort kwam hoofdzakelijk doordat veel werkelijk tuig daar hun heil zochten, niets aan de hand ik had er de wind onder en godzijdank is er in mijn tijd nooit iemand verdronken.
  Wel ben ik vaak het water in gedoken om zo n rat er met de haren uit te slepen die ik dan in zijn zwembroek buiten de poort zette.
  De garderobebeheerder gaf mij dan zijn kleding waarna hij zich in het park kon aankleden.
  Zwembadverbod voor een maand, daarna kon hij zich weer melden.
  Zo simpel deden wij dat toen.