Calvinisme

Meisjes in de gereformeerde kerk, Arnemuiden (c.1942)

Een mooie samenvatting van de ideeën van Jean Calvin door Herman Amelink: “Ons calvinisme is ook maar toeval”. Jammer dat Erasmus in zijn artikel niet ter sprake komt. Ongetwijfeld is Calvin veel dank verschuldigd aan het humanistische denken en haar retoriek.

Calvin is beslist een van de groten uit de Europese geschiedenis, een man die je geen calvinist kan noemen, net zo min als Marx marxist. Tussen die twee zijn waarschijnlijk boeiende parallellen te trekken. Te denken valt aan de weerzin tegen het clericale en het wars zijn van hiërarchisch denken. De leiding heeft de basis! En zeer vooruitstrevend gezien zijn opvattingen over politiek en religie, met name een strikte scheiding tussen kerk en staat. Ook Kant nam deze idee over. 

Het was hem wat betreft het geloof er vooral om te doen het mogelijk te maken onszelf te doen begrijpen wat we geloven en van daaruit de dialoog aan te gaan met andere geloven/religies. Zeer actueel dus luisterend naar al die anti-Moslim fanaten. Zelfs de RK kerk heeft een belangrijk facet uit zijn opvattingen over genomen en wel die van de pedagoog Calvin: de Jezuïetenschool.

Nederlandse katholieken worden al tijden lang voor calvinistisch versleten, het omgekeerde zal ook wel een beetje waar zijn. Nederlandse protestanten hadden waarschijnlijk al vroeg begrepen dat mensen waarschijnlijk moeilijk zonder rituelen kunnen leven (een parallel met de vroegere communistische landen). Maar hoe calvinistisch is Nederland (nog)? Uit zich dat in het intellectuele peil van de Nederlanders? In het zelf verantwoording nemen? In het handel drijven als communicatiemiddel? Scheiding van kerk en staat? Het “zijn” belangrijker vinden dan het “hebben”? Leiding in handen van de gemeenschap? 

Volgens mij heeft altijd een levensvijandige uitleg van Calvinʼs leer in Nederland de boventoon gevoerd. Niks barmhartig, niks rechtvaardig. Voeg daarbij de negatieve uitleg m.b.t. de predestinatieleer (zie ook de Amerikaanse mannenbroeders): niet de angst voor het hiernamaals wegnemen, maar de nadruk leggen op het uitverkoren zijn. 

Nederlandse calvinisten zijn m.i. veel meer luthers (en dus geworteld in het verleden) en via deze omweg katholiek. Denk eens aan de dweepachtige verering voor Bach. Stel Calvin had in zijn Straatburgse tijd ons “68” beleefd. Wat zou de uitkomst zijn? Toch niet wat onze calvinisten ons trachten wijs te maken. Verre van. Eerder een Rudi Dutschke zou hij zijn geweest, veel vooruitstrevender dan het meest progressieve lid van onze politieke en kerkelijke kaste! Hij was Fransman, geen Hollander…

Een verhelderende documentaire…
 

• DE HOLLANDSE GEEST: CALVINISME

• “VRIJHEID IS ALTIJD VRIJHEID VAN ANDERSDENKENDEN.”

• STAPEL MESJOGGE

• WARE CHRISTENEN